Du holde Kunst - over de liedkunst
Bewerking van een detail van het manuscript van 'An die Musik' met de woorden 'Du holde Kunst' in het handschrift van Schubert
Diverse uitvoerenden, gehoord: Vocallis, Vaals, 4 t/m 13 oktober 2013
Vocallis is een naam voor een festival die niet meteen zijn geheim prijsgeeft. Wanneer je eenmaal weet dat het een combinatie is van vocaal en Vaals dan is een raadsel opgelost, maar dat roept weer een tweede vraag op: wat doet een muziekfestival voor vocale klassieke muziek in Vaals? Wie daar weer wat langer over nadenkt zal tot de conclusie komen dat de vraag omgekeerd moet luiden, het zou eerder erg zijn wanneer in het uiterste Zuiden van ons land een dergelijk festival zou ontbreken.
Het landschap rond Vaals is het mooiste wat ons land te bieden heeft, misschien dan samen met de Amsterdamse grachtengordel. Geen Unesco-werelderfgoed, maar wel de (of zo u wil het) Toscane van Nederland. Het ligt dus juist erg voor de hand in deze streek een muzikaal en vocaal festival te organiseren, want er is er voor bezoekers en deelnemers zoveel meer te beleven dan elders.
Vocallis is niet alleen om geografische redenen uniek, het biedt ook een programma, dat bijzonder is. Dat strekt zich uit van chansons, een masterclass voor amateurzangers, via een liedcompositiecursus, een masterclass voor professionele lied-duo’s, een uitvoering van een oratorium, een operaconcert tot maar liefst twee lied-concerten.
Veel lied dus en dat mag gezien de persoonlijkheid van artistiek leider Roger Braun eigenlijk niet verwonderen. Braun is niet alleen een uitstekend pianist, maar vooral een uitmuntende begeleider. Hij won in 1997 The Accompanist's Prize bij de Internatinal Wigmore Hall Song Competition, en dat zelfs zonder in de finale gespeeld te hebben, want de zanger die hij begeleidde kwam niet zo ver.
Du holde Kunst gaat over de liedkunst, dus het voert in het bestek van deze site te ver om het hele festival in extenso te bepreken. Laat ik buiten de liedconcerten ermee volstaan op te merken dat ik erg genoten heb van het druk bezette concert door tenor Hubert Delamboye (dat een tenor van die leeftijd nog zo kan zingen!) en Fenna Ograjensek (Eleonora Leoncini was helaas door ziekte verhinderd). Ik heb begrepen dat de Messiah ook van een zeer hoog niveau was, maar dat concert heb ik helaas niet kunnen bijwonen.
Voor wat betreft de masterclasses verwijs ik naar dit artikel.
De twee liedconcerten waren echter alleen al het bezoek van dit festival waard. Op de vrijdag aan het eind van het festival was er een liedconcert dat ter gelegenheid van de wederopstanding van de afdeling Limburg van de Vrienden van het Lied gegeven werd. Het begon met Regula Boeninger die een zeer interessant programma bracht met Britten en Wagner. Benjamin Britten is een componist die in zijn muziek die allerlei invloeden van Purcell tot Mahler en nieuwer componisten verwerkt. Hoewel er atonale invloeden te bespeuren zijn, wordt de muziek nooit a-tonaal en zodoende blijft er nog voldoende binding met andere menselijke emoties dan alleen vervreemding en angst. Boeninger wist daarbij zeer goed die sfeer weer te geven, met voldoende kleur. Jammer was dat er geen teksten beschikbaar waren, de – ook wel gecompliceerde - teksten van Hölderlin waren het zeker waard geweest. Of het kwam doordat Boeninger niet ingesteld was op de akoestiek van de Kopermolen weet ik niet, maar de verstaanbaarheid liet ook te wensen over.
Na Britten met Hölderlin volgden twee keer de Wesendocklieder, een keer door Britten en keer keer in de overbekende versie door Wagner. Boeninger zong met een plaatsing die vastgemetseld leek en vooral een mooie asgrijze klank, die bleef fascineren. Zij boeide mij persoonlijk doordat ze me het gevoel gaf heel dicht inde huid van Wager en Wesendock gekropen te zijn.
Bij Ambrož Bajec-Lapanje was dat veel minder het geval. Hij leek ook niet erg geconcentreerd en maakt verschillende fouten met betrekking tot de tekst en ritme. Zijn Liederkreis wekte de indruk dat hij deze veeleisende cyclus te vroeg zong: het was nog niet eigen, wat zowel uit interpretatie als uit de presentatie bleek. In sommige andere liederen van Schumann – met name in Requiem – leek echter een zekere belofte door te klinken. Niettemin was het aangenaam om naar hem te luisteren, ook door zijn pianiste Abigail Richards.
Robert Holl & Friends tijdens Vocallis, foto (c) Dré de Man 2013
Bij het andere – eigenlijk eerdere - liedconcert van Vocallis troffen we precies het omgekeerde van de situatie bij Bajec-Lapanje aan. Hier uitsluitend musici die door en door thuis waren in de muziek die ze ten gehore brachten.
Het betrof een concert door Robert Holl & friends. Die vrienden waren Ellen van Lier, sopraan, Christa Pfeiler, mezosopraan, Markus Miesenberger Tenor, Rudolf Jansen en Roger Braun piano.
Het begon met vijf Schubert-liederen in verschillende vocale samenstellingen. Zonder uitzonderingen waren het uitvoeringen op zeer hoog muzikaal en interpretatorisch niveau, die het publiek meteen in hun ban brachten. Holl, die niet alleen door aanwijzingen maar vocaal als ensemble-leider optrad, vervolgde daarna met vier Schumann-liederen op teksten van Heine. Opvallend was dat Holl meteen al bij het eerste lied volledig geconcentreerd was – meer over dat lied in een van de volgende alinea’s. Het laatste lied – Die beiden Grenadiere – was in zekere zin de bekroning van de mini-liedgroep. Holl wist met een zeldzame concentratie en inleving aan het einde het publiek echt het gevoel te geven getuige te zijn van de dood van de grenadier, een heel bijzondere prestatie.
De Liebesliederwalzer van Brahms zijn wat lichtere kost, maar niettemin erg de moeite waard. Bijzonder fraai was het quatre-mainsspel door Jansen en Braun. Het bijzondere ervan was vooral dat er een zeer harmonisch samenspel was, waarin de verschillende persoonlijkheden van de pianisten nog steeds hoorbaar waren. Die persoonlijkheden leken echter dienstbaar aan de muziek, en dat soort samenspel kenmerkte in feite deze liedavond. Samenspel op heel hoog niveau met de individuele stemmen als instrumenten in een strijkkwartet.
Eén moment uit dit concert vormde een heel bijzonder contrast met een van de masterclasses tijdens Vocallis. Bij de masterclass met Bröcheler en Jansen (of omgekeerd) zong bariton David Visser net als Holl eerder Du bist wie eine Blume. Hij zong het heel fraai, met het juiste gevoel en met een jonge mooie stem. Je kon horen hoe hij als jonge man hoopte dat de schoonheid en reinheid van het jonge meisje bewaard zou blijven, precies zoals Schumann het ook gecomponeerd had.
Holl zong het als oudere man echter heel anders: hier klonk iets door wat mij helaas – toevallig net in de week van Vocallis - ook pijnlijk duidelijk was geworden. In de tekst van Heine zit namelijk meer dan wat Schuman vertoond heeft. Er is een extra ironische laag die zegt: ik hoop tegen beter weten in dat je schoonheid en reinheid bewaard mogen blijven.
Nu is het zeker niet zo dat liederen ruimte bieden aan een willekeurig aantal interpretaties, dat is een wijdverbreid misverstand dat helaas op onze conservatoria nogal eens gecultiveerd wordt. Het aantal vrijheidsgraden in de interpretaties van tekst en muziek is beperkt, maar die interpretaties die na close reading van tekst en partituur overblijven, zijn wel altijd van een zeer grote emotionele kracht.
Holl wist met zijn tweede laag net voldoende subtiel aan te geven hoe het leven ons teleurstelt, omdat van de uiterlijke maar vooral innerlijke schoonheid vaak weinig overblijft. Niet voor niets kiest Heine het beeld van een bloem, van schoonheid die per definitie vergankelijk is. Het feit dat we ons bewust zijn van de tijdelijkheid ervan, geeft aan deze schoonheid nu juist die weemoedigheid.
Holl wist dat aspect als geen ander te onderstrepen, met de ironie die je van deze Heine-kenner mag verwachten. Het leverde een moment op, waarop tijdelijkheid en schoonheid elkaar versterkten zoals dat alleen tijdens een liedconcert kan gebeuren.
Meer over Vocallis vindt u hier:
In 2014 zal Vocallis weer plaatsvinden en ook dan in de herfst en uiteraard rond Vaals.
(Dré de Man)
Gebruikt u Google Chrome? Vink dan in instellingen (eerst klikken op drie streepjes helemaal rechts) netwerkacties voorspellen om de laadprestaties van pagina's te verbeteren uit, anders ziet u oude pagina's, niet alleen op deze site trouwens :(
Terug naar de actuele beginpagina
Kelly God: freudsam und leidsam
Angelika Kirchschlager subtiel en
temperamentvol
Hoog niveau bij International Student LiedDuo Competition
Vijftig tinten goud:
Händel-aria's door Kirchschlager
Authentieke Frauenliebe und -leben
Hugo Wolf en de Vrienden van het Lied
Winterreise Christoph Prégardien 10/2/2013 Amsterdam
Interview Christoph Prégardien
Onderkoelde dramatiek en 'heiteres Behagen' bij Persson
Vuurwerk bij Nieuwjaarsconcert IVC
Finleys onterechte angst voor Die schöne Müllerin
foto: Nikolaus Karlinsky
Interview Kirchschlager Duits/Deutsch
Interview Kirchschlager wörtlich Duits/Deutsch
Nederlands & English volgt/follows
Kirchschlagers 'bess'res ich'(recensie)
Mojca Erdmann:
Meine Ruh' ist hin
(recensie)
Robert Holl & Rudolph Janssen:
Im Lied das tiefe Leid
(recensie)
foto: Marco Borgreve
Aan het einde van de dromen (recensie)
Interview Angelika Kirchschlager Nederlands / Interview Peter Schreier / Wolfgang Holzmaier over Fritz Wunderlich
De kwellingen van Bostridge (recensie)
Verslag masterclasses Meinard Kraak en Peter Schreier en recital Miricioiu/Leiferkus
Verslag masterclass Nelly Miricioiu
Wunderlich's fair Maids / De drie schöne Müllerinnen van Wunderlich (Engels)
Ade, ich geh nach Haus
(acht tenoren sturen de schöne Müllerin naar huis)
Over het Duitse van de Romantiek
Pictures IVC 2012: 1, 2, 3, 4, 5
Links:
http://www.schubert.nl/
www.vvhl.nl
http://www.hampsong.org/
http://www.internationalvocalcompetition.com/nl
Over Du holde Kunst:
Du holde Kunst is een nieuwe site over de liedkunst, vocalisten en aanverwante zaken. Hij is voortgekomen uit een concertaankondiging van dezelfde naam. De inhoud varieert van verklarende teksten tot recensies en aankondiging van concerten. Op dit moment is het nog een privé-initiatief van Dré de Man, maar er zijn besprekingen met andere medewerkers en organisaties gaande. Copyright alle teksten en foto's, tenzij anders vermeld: Dré de Man. Aankondigingen en dergelijke graag naar dre@duholdekunst.com
Concertrecensies - CD-recensies - Masterclassbesprekingen - Interviews - Concertagenda - Masterclassagenda - Audio, HiFi en gadgets - Componisten - Werken - Links - Over de liedkunst - Over het Duitse van de romantiek - Over romantiek en ironie - Over deze site - Reizen en cursussen - Zangers - Pianisten - Zangdocenten
(Dit menu wordt in de loop van de komende weken geheel functioneel, ook de rechterkolom wordt aangepast)
Du holde Kunst is een nieuwe site over de liedkunst, vocalisten en aanverwante zaken. Op dit moment is het nog een privé-initiatief van Dré de Man maar besprekingen met partners zijn in een vergevorderd stadium. Concertaankondigingen, medelingen en advertentieverzoeken en dergelijke graag naar dre@duholdekunst.com